Sinds 2013 vindt jaarlijks de HandbikeBattle, een wedstrijd tussen handbiketeams van 12 Nederlandse revalidatiecentra, plaats op de Kaunertaler Gletscherstrasse in Oostenrijk. Het doel van de HandbikeBattle is om mensen actief en fit te laten worden door hen een uitdaging te bieden die stimuleert om zelfstandig en met anderen intensief te gaan trainen in de handbike. De HandbikeBattle is een wedstrijd, maar het belangrijkste is dat de deelnemer de finish haalt en daardoor vertrouwen krijgt in zijn eigen capaciteiten en ook andere doelen durft na te streven. Vanaf het begin in 2013 is er onderzoek gestart om bij de deelnemers te meten wat er verandert wat betreft de fysieke en mentale capaciteit. Vanaf 15-10-2016 is het onderzoek omgezet in een promotieproject.
Het doel is om de deelnemers zowel fysiek als mentaal zorgvuldig te monitoren. De resultaten daarvan worden gebruikt om:
(Individuele) resultaten terug te koppelen aan de centra en deelnemers zodat zij deze kunnen gebruiken voor het opstellen van de training;
Meer kennis te verwerven over effecten van handbiketraining op mentale en fysieke uitkomstmaten en de samenhang daartussen;
Deze nieuwe kennis vervolgens te implementeren in de centra en op te schrijven in een evidence-based richtlijn.
De resultaten zijn onderverdeeld in drie hoofdthema’s: testen van fitheid, training, effecten van deelname.
Het testen van fitheid
Fitheid werd bepaald tijdens een maximale inspanningstest en gedefinieerd als het piekvermogen (POpiek (W)) en de piekzuurstofopname (VO2piek (L/min)). Het bepalen van fitheid is belangrijk om een goed trainingsprogramma voor te kunnen schrijven en het effect ervan te evalueren. Daarom werden er, op basis van 128 HandbikeBattle deelnemers met een dwarslaesie, referentiewaarden opgesteld voor POpiek en VO2piek aan het begin van de trainingsperiode. Zo weten de toekomstig deelnemers en therapeuten uit de revalidatiecentra wat iemands uitgangspositie is aan het begin van de trainingsperiode. Daarnaast werd duidelijk dat geslacht, laesiehoogte, aantal uren handbiketraining en de Body Mass Index (BMI (kg/m2)) de meest bepalende factoren zijn voor fitheid in deze populatie. Ten tweede werd onderzocht wat de betrouwbaarheid is van het bepalen van verzuring (zogenoemde ventilatoire drempels (VTs)) tijdens een inspanningstest bij 30 relatief ongetrainde deelnemers met een dwarslaesie. De hartfrequentie of het vermogen op deze VTs wordt gebruikt om trainingszones te bepalen. Twee sportartsen bepaalden onafhankelijk van elkaar alle inspanningstesten. Negentig procent van de VTs kon bepaald worden. Dit is vergelijkbaar met valide atleten in de literatuur. Op groepsniveau bleken de metingen betrouwbaar (ICC 0,82-1,00), maar soms zat er veel verschil tussen individuele metingen door de twee sportartsen. Het bepalen van VTs voor het instellen van trainingszones voor relatief ongetrainde mensen met een dwarslaesie is dus goed mogelijk en blijkt over het algemeen betrouwbaar. Echter bij de deelnemers met een echt lage fitheid (vaak met een tetraplegie) waren de VTs niet altijd te bepalen. Andere methoden voor het voorschrijven van trainingsintensiteit, zoals RPE, %POpiek of de talk test zouden hierbij overwogen kunnen worden.Ten derde hebben we onderzocht wat het effect is van het type inspanningsprotocol van de inspanningstest op de gemeten fitheid en verzuring. Belangrijk hierbij is dat het testprotocol per individuele deelnemer steeds hetzelfde is om goed te evalueren of iemand daadwerkelijk fitter is geworden.
Training
Zestig deelnemers hadden hun trainingssessies compleet ingevuld. Zij trainden gemiddeld 21 weken, met gemiddeld 3,6 trainingssessies per week. De gemiddelde duur van een training was 86 minuten. Van het type trainingssessies was 71% handbiketraining, 19% krachttraining en 10% overig, zoals rolstoelbasketbal of rolstoelrugby. De fitheid verbeterde op groepsniveau met 17 tot 22% tijdens de trainingsperiode. De trainingsbelasting werd berekend door de duur van de training te vermenigvuldigen met de RPE van de training. De totale trainingsbelasting per deelnemer liet geen eenduidige relatie zien met vooruitgang in fitheid. Hier werd veel variabiliteit gezien, waarbij bijvoorbeeld pijnklachten na een transfer, een urineweginfectie of een decubituswondje redenen waren om minder te trainen dan van tevoren gedacht. Desondanks gingen over het algemeen ook deze deelnemers vooruit in fitheid.
Effecten van deelname
Naast de verbetering in fitheid tijdens de trainingsperiode, werd er ook gekeken naar het beloop van kwaliteit van leven tot vier maanden na deelname. Op basis van analyses bij 136 deelnemers werd er een toename gezien in welbevinden tijdens de trainingsperiode, die stabiel bleef tijdens de follow-up meting. Deze toename in welbevinden was geassocieerd met toename in fitheid over de tijd. Daarnaast werd het beloop van fitheid op de lange termijn bekeken op basis van 33 deelnemers. Een jaar na de HandbikeBattle waren de deelnemers gemiddeld even fit als net na hun trainingsperiode. Hierin bestond wel een duidelijke tweedeling: een deel van de groep deed weer mee aan de HandbikeBattle en deze mensen waren even fit gebleven of zelfs iets fitter. De mensen die niet opnieuw meededen aan de HandbikeBattle hadden een lagere fitheid. Zij waren nog wel significant fitter dan toen zij begonnen met trainen voor de HandbikeBattle.
Aanbevelingen voor de praktijk
Fitheid en fysieke activiteit zijn geassocieerd met vele andere domeinen waaronder kwaliteit van leven. Het HandbikeBattle onderzoek bevestigt dit eveneens. Fit zijn en blijven is een belangrijke voorwaarde voor goed functioneren en participeren. Het vroegtijdig integreren van trainingsprogramma’s tijdens en na de revalidatie en het objectief meten en monitoren van fitheid is daarom onmisbaar.
Dit onderzoek heeft geleid tot kennis over het meten van fitheid bij mensen met een dwarslaesie. Daarnaast is er veel kennis opgedaan over trainingsbelasting en het monitoren van trainingsbelasting bij rolstoelgebruikers. Ten derde heeft dit onderzoek effecten van HandbikeBattle deelname op de korte en lange termijn in kaart gebracht.
Alle resultaten zijn opgeschreven in wetenschappelijke Engelstalige (peer-reviewed) artikelen die zijn gepubliceerd in internationale tijdschriften. Daarnaast zijn alle resultaten samengevat in overzichtelijke factsheets die zijn gedeeld op social media en tijdens presentaties. Handbikebattle | Publicaties
Daarnaast is er een Nederlandstalige brochure uitgebracht met samenvattingen en aanbevelingen van alle artikelen over de HandbikeBattle tot nu toe.
Dit onderzoek wordt uitgevoerd door promovenda drs. Ingrid Kouwijzer (Heliomare en Centrum voor Bewegingswetenschappen UMCG / Rijksuniversiteit Groningen). Prof. dr. Luc van der Woude (Centrum voor Bewegingswetenschappen UMCG / Rijksuniversiteit Groningen, Centrum voor Revalidatie UMCG / Rijksuniversiteit Groningen) en prof. dr. Marcel Post (Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht, De Hoogstraat Revalidatie en het Hersencentrum van het UMC Utrecht, Centrum voor Revalidatie UMCG / Rijksuniversiteit Groningen) zijn de promotoren en dr. Linda Valent (Heliomare) is de copromotor. Daarnaast is dr. Sonja de Groot (Reade, Centrum voor Revalidatie & Reumatologie in Amsterdam en Centrum voor Bewegingswetenschappen UMCG / Rijksuniversiteit Groningen) lid van de projectgroep.
Heliomare
Centrum voor Bewegingswetenschappen UMCG / Rijksuniversiteit Groningen
Centrum voor Revalidatie UMCG / Rijksuniversiteit Groningen
Reade, Centrum voor Revalidatie & Reumatologie
Reade, Centrum voor Revalidatie & Reumatologie in Amsterdam
Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde & Hersencentrum, Universitair Medisch Centrum Utrecht, en Revalidatiecentrum De Hoogstraat, Utrecht
Het project wordt gefinancierd door Heliomare, HandicapNL, UMCG / Rijksuniversiteit Groningen, Stichting Mitialto Stichting Beatrixoord Noord-Nederland en Stichting Handbike Events.
Valent LJM, Gobets D, Holst L, Van Vliet L, Postma K, De Groot S. Trainen voor de HandbikeBattle: effecten op fitheid en herstel. Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde 2014, 3, 99-104.
Van Leeuwen CMC, Verwer J, Van Koppenhagen CF, Timmermans R, De Groot S, Valent LJM. Trainen voor de HandbikeBattle: mentale effecten. Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde 2014, 3, 105-108.
De Groot S, Postma K, Van Vliet L, Timmermans R, Valent LJ. Mountain time trial in handcycling: exercise intensity and predictors of race time in people with spinal cord injury. Spinal Cord 2014, 52(6), 455-461.
Hoekstra S, Valent L, Van Vliet L, Grandjean Perrenod Comtesse P, De Groot S. Valide monitoren van handbiketrainingen. Sportgericht 2015, 69(5), 18-22.
Hoekstra S, Valent L, Gobets D, Van der Woude L, De Groot S. Effects of four-month handbike training under free-living conditions on physical fitness and health in wheelchair users. Disability and Rehabilitation 2017, 39(16), 1581-1588.
De Groot S, Hoekstra SP, Grandjean Comtesse P, Kouwijzer I, Valent LJ. Relationships between internal and external handcycle training load in people with spinal cord injury training for the Handbikebattle. Journal of Rehabilitation Medicine 2018, 50(3), 261-268.
De Groot S, Kouwijzer I, Baauw M, HandbikeBattle, Broeksteeg R, Valent LJ. Effect of self-guided training for the HandbikeBattle on body composition in people with spinal cord injury. Spinal Cord Series & Cases 2018, Aug 24;4:79.
Maijers M, Verschuren O, Stolwijk-Swuste J, Van Koppenhagen C, De Groot S, Post M. Is Fitbit Charge 2 a feasible instrument to monitor daily physical activity and handbike training in persons with spinal cord injury? A pilot study. Spinal Cord Series and Cases 2018, 4(84), eCollection.
Kouwijzer I, Cowan RE, Maher JL, Groot FP, Riedstra F, Valent LJM, van der Woude LHV, de Groot S. Interrater and intrarater reliability of ventilatory thresholds determined in individuals with spinal cord injury. Spinal Cord 2019, 57(8):669-678.
De Groot S, Kouwijzer I, Valent L, Van der Woude L, Nash M, Cowan R. Good association between sprint power and aerobic power during asynchronous arm-crank exercise in people with spinal cord injury. Disability and Rehabilitation 2019, 1-8, Epub ahead of print.
Kouwijzer I, Valize M, Valent L, Grandjean Perrenod Comtesse P, Van der Woude L, De Groot S. The influence of protocol design on the identification of ventilatory thresholds and the attainment of peak physiological responses during synchronous arm crank ergometry in able-bodied participants. European Journal of Applied Physiology 2019, 119(10), 2275-2286.
Kouwijzer I, Valent L, Osterthun R, Van der Woude L, De Groot S, HandbikeBattle group. Peak power output in handcycling of individuals with a chronic spinal cord injury: predictive modeling, validation and reference values. Disability and Rehabilitation 2018, dec 3:1-10. Epub ahead of print.
Kouwijzer I, De Groot S, Van Leeuwen C, Valent L, Van Koppenhagen C, HandbikeBattle group, Van der Woude L, Post M. Changes in quality of life during training for the HandbikeBattle and associations with cardiorespiratory fitness. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 2020, 101(6), 1017-1024.
De Groot S, Kouwijzer I, Valent L, Hagoort M, ten Hoorn A, HandbikeBattle group, van der Woude L, Post M. Sport participation after the HandbikeBattle: benefits, barriers, facilitators from the event - a follow-up survey. Spinal Cord Series and Cases 2020, 6(1), 54.
Kouwijzer I, Valent L, van Bennekom C, HandbikeBattle group, Post M, van der Woude L, de Groot S. Training fort he HandbikeBattle: an explorative analysis of training load and handcycling physical capacity in recreationally active wheelchair users. Disability and Rehabilitation 2020 online ahead of print.
Kouwijzer I, Valent L, Post M, Wilders L, Grootoonk A, van der Woude L, de Groot S, HandbikeBattle group. The course of physical capacity in wheelciar users during training fort he HandbikeBattle and at one-year follow-up. American Journal of Physical Medicine and Rehabilitation 2020 online ahead of print.
De Groot S, Kouwijzer I, Valent L, van der Woude L, Nash M, Cowan R. Good association between sprint power and aerobic power during asynchronous arm-crank exercise in people with spinal cord injury. Disability and Rehabilitation 2021;43(3):378-385.
Nederlandstalige brochure met alle uitkomsten: Brochure_HandbikeBattle.pdf
Kouwijzer I. HandbikeBattle: a challenging handcycling event. A study on physical capacity training, handcycle training and effects of participation. Groningen: I. Kouwijzer. 2021
Startdatum: oktober 2016
Einddatum: januari 2021
