Slaapproblemen zijn een van de meest voorkomende bijkomende klinische aandoeningen bij autisme. Docenten in het Voortgezet Speciaal Onderwijs merken dat veel leerlingen met autisme problemen in de klas laten zien die zij toeschrijven aan deze slaapproblemen. De leerlingen komen te laat op school, zijn vermoeid, maken een sombere indruk en zijn snel geïrriteerd, wat soms uitmondt in verbale of fysieke agressie naar medeleerlingen of docenten. Het schoolse functioneren heeft er duidelijk onder te lijden: de leerlingen kunnen zich slecht concentreren, slaan informatie minder goed op en krijgen hun taken niet af. In de periodes dat er sprake is van slaapproblemen neemt daarnaast ook het autistische gedrag toe, waaronder stereotype en dwangmatig gedrag en overgevoeligheid voor omgevingsprikkels. Docenten geven aan behoefte te hebben aan een gedegen wetenschappelijk onderbouwde methode om in hun dagelijkse werk in de klas adequaat op de slaap gerelateerde problemen te kunnen anticiperen. Dit betekent dat zij inzicht moeten hebben in de relatie tussen de problemen die zij in de klas zien en het slaapgedrag thuis, zodat zij zowel in hun pedagogisch optreden als in hun communicatie met ouders gericht actie kunnen ondernemen. Het inzetten van een mobiele applicatie (app) zou hier mogelijk uitkomst kunnen bieden. Een app die dagelijks monitort op relevante aspecten van slaapgedrag en schoolfunctioneren zou de docent snel en gericht van de benodigde informatie kunnen voorzien om te kunnen handelen.
Het onderzoek betreft de ontwikkeling en toetsing van een slaapinterventie-programma op basis van een dergelijke app, in co-creatie met de driehoek leerkracht-leerling-ouder. De centrale onderzoeksvraag hierbij is: hoe kan de inzet van een app - waarmee slaapgedrag en schoolfunctioneren dagelijks wordt gemonitord – de docent helpen om samen met leerlingen en ouders het slaapgedrag en het schoolfunctioneren van de leerlingen met een autismespectrumstoornis te verbeteren?
De beantwoording van de onderzoeksvraag wordt uitgewerkt in vier afzonderlijke werkpakketten, met elk een daaraan gekoppelde deelvraag:
Werkpakket 1 ‘Ontwikkeling van een app’: Welke parameters – aangeleverd door welke informanten (docent, leerling, ouder) - moeten in de app worden opgenomen om de relatie tussen slaapgedrag en schoolfunctioneren te onderzoeken?
Werkpakket 2 ‘Gebruik en aanpassing van de app om de relatie tussen slaapgedrag en schoolfunctioneren te onderzoeken’: In hoeverre zijn kenmerken van slaapproblemen gerelateerd aan aspecten van functioneren op school?
Werkpakket 3 ‘Ontwikkelen van het slaapinterventie-programma met de app’: Op welke wijze kan de app in een slaapinterventie-programma worden ingezet om de docent de informatie te geven die nodig is om samen met de leerlingen en ouders de slaapproblemen te verminderen en het functioneren op school te verbeteren?
Werkpakket 4 ‘Effectonderzoek naar het slaapinterventie-programma’: Wat zijn de effecten van het slaapinterventie-programma op de slaapproblemen en het gedrag en functioneren op school?
Het onderzoek wordt uitgevoerd op deelnemende VSO-scholen van Heliomare (Wijk aan Zee), De Brouwerij (Oosterbeek), De Berkenschutse (Heeze) en Altra college (Amsterdam).
Dit onderzoek wordt uitgevoerd door Ilona Schouwenaars, promovenda bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Zij wordt begeleid door prof. dr. Hilde Geurts (Universiteit van Amsterdam en Dr. Leo Kannerhuis) en prof. dr. Coen van Bennekom (Heliomare Research & Development, Heliomare Revalidatie en Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid, AMC, Universiteit van Amsterdam) als promotoren en dr. Jan-Pieter Teunisse (HAN en Dr. Leo Kannerhuis) en dr. Maurice Magnée (HAN) als copromotoren.
Vanuit Heliomare zijn verder onder andere Hans Schuman, Annelies Akker en Judith van Velzen betrokken bij het project.
Stichting Heliomare
Berkenschutse
Altra College
Scholengemeenschap de Brouwerij
Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe
Masc
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN)
Universiteit van Amsterdam (UvA)
Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA)
HAN iXperium/Centre of Expertise ‘Leren met ict’
Seminarium voor Orthopedagogiek
Het project wordt gefinancierd door Regieorgaan SIA.
Startdatum: januari 2018
Geplande einddatum: december 2021
Het proefschrift van Ilona is hier te lezen.